با افزايش همه‌­گيري ابزارهاي واقعيت مجازي (VR) در دهه‌­هاي گذشته، امكان استفاده از آن­ها در آزمايش‌­هاي رواشناختي نيز ممكن شده است. استفاده از VR در روانشناسي مزيت­‌هاي بسياري دارد. يكي از اين مزايا امكانات تقريبا نامحدود VR براي خلق محرك در محيط‌­هاي بديع و انعطاف‌­پذير است. بسياري از محرك­‌هايي كه در جهان عادي خطرناك هستند و امكان مواجه آنها با درمان‌جو يا سوژه آزمايش وجود ندارد را با امنيت بيشتري در VR مي­‌توان شبيه‌­سازي كرد. با پيشرفت پردازنده‌­هاي گرافيكي و پردازشگر­هاي مركزي قوي­‌تر، VR اعتبار  بوم­‌شناختي بيشتري نسبت به روش­‌هاي مرسوم را نيز دارا است.

يكي از مزيت‌­هاي واضح VR امكان ارائه محرك در سه بعد است. چنين امكاني در كنار كنترل­‌پذيري بالاي محيط به آزمون‌گرها امكان بررسي فرآيندهاي شناختي مانند توجه در در كنار رفتارهاي كاركردي مانند برنامه‌ريزي و شروع دست‌ه­اي از حركات را مي­‌دهد. در تحقيقات باليني، VR قابليت ايجاد سناريوهاي از پيش تعريف شده و همچنين تغيير فركانس و فرم ارائه محرك را با بيشترين دقت ممكن دارا است. چنين ويژگي­‌هاي مزيتي بسيار چشمگير نسبت به روش­‌هاي متداول و مرسوم براي بسياري از درمان‌­ها و آزمايشات محسوب مي­‌گردد.

علاوه بر اين، در VR امكان ارائه درون‌دادهاي حسي چندمداله (Multimodal Sensory Input) نيز وجود دارد كه شنوايي، بساوايي، بويايي و حركت را هم‌زمان در محيط يا اشياء مورد استفاده به كاربر القاء مي­‌كند. اين امر باعث غرق شدن (Immersion) كاربر در محيط مجازي شده و به آزمون‌گر امكان پياده سازي پروتكل­‌هايي را مي­‌دهد كه در شرايط عادي ممكن نيست. براي مثال مي‌­توان با استفاده از VR تجربه‌­اي نزديك به واقعيت از ميدان جنگ، با صداي تفنگ‌­ها، بوي باروت و لرزش تركش‌­ها را شبيه سازي كرده و در مواجهه درماني كهنه سربازان براي درمان PTSD از آن استفاده كرد. امكان ارائه دروندادهاي چندمداله با زمان پردازش ذهني سريع­تري نيز مرتبط است، چراكه در صورت وجود چند درونداد، اطلاعات كامل‌تري جهت پردازش در اختيار سيستم‌­هاي شناختي قرار مي­‌گيرد.

در روش­هاي مرسوم درماني/آزمايشي به دليل محدوديت­‌هاي موجود، بسياري از آزمايش‌­ها صرفا به «اشاره و كليك» كردن تقليل پيدا كرده و بدين شكل از اعتبار بوم­‌شناختي آزمايشات كاسته مي­‌شود؛ اما در VR اين محدوديت­‌ها حذف شده و به شكلي نزديك‌­تر به واقعيت مي­‌توان واكنش‌­هاي طبيعي كاربر نسبت به سناريوهاي بسياري را مورد بررسي قرار داد.

از آنجا كه بسياري از مزيت­‌هاي VR ناشي از قراردادن كاربر در محيطي مجازي سرچشمه مي‌­گيرد، مفهوم «حضور» جاي خود را در ادبيات مربوط به اين حوزه باز كرده است. از حضور براي نشان دادن «حدي كه كاربر احساس واقعا قرار داشتن در محيطي مجازي را دارد» استفاده مي­‌شود. در صورت بالا بودن احساس حضور، واكنش‌­ها و عملكرد كاربر به عمل او در دنياي واقعي نزديك­‌تر خواهد بود. اين مفهوم بسيار پراهميت است، اما متاسفانه اندازه‌­گيري عيني آن دشوار است. براي مثال در تلاش­‌هايي براي اندازه‌­گيري حضور به شكل عيني، محققان در يافتند كه افزايش حضور با افزايش توجه نسبت به محرك در محيط و كاهش توجه نسبت به محرك غيرمربوط مرتبط است. فعاليت بيشتر مناطق جلويي و آهيان‌ه­اي با استفاده از EEG نيز در صورت حضور بيشتر گزارش شده است.

منبع